عقرب گزیدگی
سم یک نوع عقرب به نام سنتروروئید اسکالپچراتوس (Centruroides Sculpturatus) شدیداً کشنده است (عقزب کوچک و زرد رنگ با یک توبرکول کوچک روی پشت , و به طول 2.5 تا 7.5 سانتی متر, که به آن عقرب جرار نیز گفته می شود.
نکته: خطرناک ترین عقرب در ایران عقربی است به نام گاردیم که محل زیست آن خوزستان است .
علایم و نشانه ها
پس از چند دقیقه از گزش عقرب که عموماً در اندام (دست و پا) اتفاق می افتد علایم زیر مشاهده می شود:
- درد , تاول , قرمزی , تورم
با گذشت چند ساعت از گزش ، ممکن است علایم زیر در فرد مشاهده شود :
- تند شدن نبض
- بالا رفتن فشار خون
- سرگیجه ، حالت تهوع و استفراغ
- بی اختیاری ادرار و مدفوع
- تنگی نفس
- تشنج
- افزایش ترشح بزاق
عقرب گزیدگی اغلب خطرناک نیست و تنها باعث بروز علایم و نشانه ها موضعی در محل گزش می گردد. با این وجود باید کمک های اولیه ضروری را برای مصدومین انجام داد و خطرناک بودن یا نبودن عقرب و شدت مسمومیت را به کادر درمانی و پزشک واگذار کرد .
کمک های اولیه
- ارزیابی صحنه حادثه ، دور کردن یا پرهیز از خطر ، در خواست کمک در صورت لزوم
- ارزیابی اولیه مصدوم و انجام مراحل ABC و دیگر کمک های اولیه ضروری در صورت لزوم بی حرکت نگه داشتن مصدوم و ثابت نگه داشتن عضو گزیده شده
- کمپرس سرد ( نکته از گذاشتن یخ به صورت مستقیم بر روی اندام خود داری کنید .)
- استفاده از دستگاه مکنده مخصوص جهت خارج کردن سم ( در صورت عدم وجود دستگاه مکنده مخصوص, استفاده از ساکشن و یا مکیدن محل گزش توسط دهان می باشد .)
- انتقال سریع به مرکز درمانی
در برخی موارد و در صورت شدید بودن مسمومیت در مراکز درمانی از پادزهر سم عقرب برای خنثی سازی سم و درمان فرد استفاده می شود .البته این کار باید با دستور پزشک و تحت نظارت مستقیم او انجام شود .
در مورد بریدن و مکیدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضی صاحب نظران با این کار مخالف هستند و عده ای استفاده از این روش را مجاز می دانند .
در برخی از کتب بستن بالای محل گزش با هدف تاخیر در جذب سم توصیه شده است. برای این کار باید:
1- از پارچه , باند یا یک وسیله ی مناسب دیگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتی متر استفاده کنید .
2- پارچه, باند یا وسیله مورد نظر را حدود پنج سانتی متر بالاتر از محل گزش (یعنی قسمتی از اندام که به تنه مصدوم نزدیک تر است) ببندید .
3- پارچه یا باند باید به حدی محکم بسته شود که تنها باعث کندشدن جریان لنف و خون سیاهرگی در اندام مربوطه گردد. توجه داشته باشید که این کار به هیچ وجه نباید باعث اخلال در جریان خون سرخرگی اندام مبتلا گردد. به این منظور , پارچه یا باند باید به صورتی بسته شود که یک انگشت به راحتی از زیر آن عبور کند و همچنین باعث قطع نبض در نقاط انتهایی اندام مبتلا نگردد.
توجه: در صورت نزدیک بودن مراکز درمانی بهتر است بدون فوت وقت و انجام اقدامات اضافی مصدوم را هر چه سریعتر به مراکز درمانی منتقل کنید .
گزیدگی عقرب در افراد پیر, کودکان, نوزادان و افراد مصدوم خطرناک تر است. همچنین اگر گزش متعدد یا نزدیک سر و صورت یا گردن مصدوم باشد , خطزناک تر از گزش اندام (دست و پا) خواهد بود. به یاد داشته باشید که علایم گزیدگی با عقرب "گاردیم" در ابتدا بسیار خفیف و ناچیز است و همین مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراکز درمانی می گردد. اما مراجعه به مراکز درمانی لازم و ضروری است و تاخیر می تواند منجر به بروز علایم مختلف مسمومیت, از بین رفتن بافت های بدن در محل گزش یا حتی در موارد شدید منجر به مرگ فرد گردد .
